De Overtoom

Wie kent niet het woord overtoom! Maar wie weet wat een overtoom is?
Wanneer er met de Enterse zomp gevaren wordt komen we al snel bij een stuw met vistrap. Voor de boot een onmogelijkheid om deze te passeren. Maar naast de vistrap, vlak langs de oever bevindt zich een rail met daarop een lorrie. De zomp wordt op die lorrie gevaren en met hulp van de elektromotor die aan de lorrie zit en de accu’s in de zomp, wordt de lorrie aangedreven om zo met zomp en al de vistrap te passeren. Tussen Rijssen en Nijverdal in Zuna heeft de Stichting er een en verder stroomafwaarts ligt er nog een bij Overwater, gemeente Hellendoorn, hiermee is het vaarbereik van de zomp flink toegenomen. Het is heel bijzonder om zo’n passage op een overtoom mee te maken.

De Regge kent enkele voor een zomp niet te nemen hindernissen: de stuw bij Zuna, de stuw benoorden Hellendoorn en de doorgang onder het Overijssels Kanaal bij Hancate. De stuwen in Zuna en benoorden Hellendoorn kan men weer passeren. 

Op 10 juni 1993 werd in de Midden-Regge een overtoom in gebruik genomen. Voordien was de actieradius beperkt, de “Regt door Zee” kwam niet veel verder dan zuidwaarts het Exoo en noordwaarts camping ‘t Mölke. Als de mast gestreken werd, kon de zomp net onder de bruggen door (in de weg Enter-Wierden en Rijssen-Wierden, bij voorbeeld).

In 1987 maakte Waterschap Regge en Dinkel een concept van een schutsluis, maar dat plan ging niet door. De Stichting Berkelzomp had al eens een schets voor een overtoom ontworpen, maar ook dat plan werd ‘bevroren’. Bij Zuna zou een overtoom mooi ‘meegenomen’ kunnen worden. Een hellingbaan met rails bij de oude stuw was niet haalbaar gebleken, maar nu er een nieuwe stuw zou komen, bij Zuna, werden de tekeningen aangepast. 

Bij de stuw kwam n.l. ook een vistrap op een flauwe helling.  Het blad “Industriële archeologie” leverde een artikel waarin de (grotendeels verdwenen) overtooms uitgebreid werden beschreven. In 1992 werd het plan gerealiseerd. Dank zij subsidies van Provincie Overijssel en de gemeenten Wierden, Rijssen en Hellendoorn en steun van het Waterschap Regge en Dinkel kwam de financiering rond. Het Bestuurslid van de stichting Enterse zomp, G.J. Harbers, ontwierp een lorrie, die over een rails-baan op een flauw betonnen helling de zomp zou kunnen “tomen over” de Regge. 

Als de zomp de overtoom nadert, wordt ze gemeerd bij een vaste aanlegsteiger. Onder die steiger begint de betonnen helling, waarop houten balken als rails gemonteerd zijn. Op die balken staat (onder water) een draagstel met 4 brede nylon wielen, die het spoor volgen, omhoog, en op de top van de helling, weer omlaag. De wielen worden aangedreven door een zware ketting. Het draagstel heeft een zware staander, aan de bovenkant daarvan zit een kast, waarin een elektromotor met tandwielvertraging, zodat men kan volstaan met een beperkt vermogen. Die elektromotor drijft de ketting aan, zodat de vier wielen het draagstel over de rails voeren. De elektromotor krijgt stroom van de accu’s in de zomp. Als de zomp bij de aanlegsteiger op het draagstel gevaren is, wordt de zomp verankerd aan twee staanders, verbonden aan het draagstel. Op die manier wordt de zomp op- en neerwaarts getoomd, en gaat het richting Nijverdal of omgekeerd. Boven Hellendoorn bevindt zich een tweede overtoom van het zelfde systeem. Die overtoom werd voornamelijk gefinancierd door gemeente Hellendoorn. Deze overtomen zijn de enige in Nederland die nog echt gebruikt worden. 

Het principe van overtoom in de Reggen bij Zuna en Overwater,  de overbrugde hoogten zijn respectievelijk 1,20 meter en 2,50 meter.